Een red dot finder voor het fotograferen van vliegende vogels

Een red dot finder voor het fotograferen van vliegende vogels

door Jan van Gastel

Het fotograferen van vliegende vogels kent drie fasen, in de onderstaan de volgorde:

1. De vogel in het beeldveld van de camera krijgen
2. Scherpstellen op de vogel
3. De vogel in beeld houden, ofwel volgen in zijn vlucht tijdens het scherpstellen en afdrukken

Allereerst moet fase 1 slagen, want als we de vogel al niet in beeld krijgen, hoe kunnen we er dan op scherpstellen en hem in beeld houden. Veel tijd om de vogel te volgen als we die eenmaal in beeld hebben en hebben scherp gesteld, is er niet. Gewoonlijk slechts enkele seconden en wel korter des te dichterbij de vogel is. En een vogel die dichtbij is willen we juist graag fotografen omdat zo’n foto meer detail laat zien dan een foto op grote(re) afstand. Juist die interessante, relatief dicht langs vliegende vogels, zijn in het vrij kleine beeldveld van een telelens moeilijk in de zoeker te vangen en hoe langer dat duurt hoe korter de tijd is om de vogel optimaal vast te leggen. Dit artikel gaat uitsluitend over fase 1: de vogel in beeld krijgen.

Een van de vaak voorgestelde manieren van handelen voor fase 1 is, met twee ogen naar de vogel blijven kijken terwijl je de camera naar je ‘kijkoog’ brengt. Dit vergt nogal wat oefening en frustratie, in elk geval voor mij toen ik begon met het fotograferen van vliegende vogels. Als het namelijk niet in een keer lukt, moet je opnieuw beginnen en vaak is de vogel dan helaas voorbij. Ik was dan ook heel blij toen ik een YouTube filmpje tegenkwam met als onderwerp de ‘red dot finder’, in het Engels ook vaak ‘dot sight’ genoemd. Ik gebruikte zo’n apparaatje al jaren op mijn astronomische telescopen, maar had nooit bedacht het voor de vogelfotografiehobby in te zetten, maar dat veranderde na het bekijken van dat filmpje.

Wat is een red dot finder?

Een red dot finder is een relatief klein apparaatje met een knoopcel batterijtje erin. Als je het aan zet, wordt er een dikke rode punt (kan ook een kruisdraadje, een ster, of een andere vorm zijn) op een dun glazen of kunststof raampje aan de voorkant van het apparaatje geprojecteerd. Als nu vanaf de achterkant door het apparaat kijkt zie je die rode punt tegen de achtergrond zweven (foto 1). Je kunt daarbij gemakkelijk beide ogen open houden, zodat je goed het overzicht houdt, omdat je het gehele beeldveld van beide ogen behoudt. Je moet je oog er ook er niet dicht tegenaan te houden zoals bij de zoeker van een camera het geval is, maar je houdt het apparaat en dus ook de camera waar die op is bevestigd  gewoon een eindje van je gezicht af (foto 4). Dat lijkt wellicht instabiel, maar ik heb dat nooit zo ervaren. Om de rode punt bij zowel donker als zeer helder weer goed te kunnen blijven zien, is de lichtsterkte ervan regelbaar. Verwar die rode punt niet met die van een laser die je op iets richt. Er gaat vanuit een red dot finder geen lichtstraal naar de vogel toe, wat bij een laser wel het geval zou zijn.

Foto 1: De rode ‘punt’ gefotografeerd vanaf de achterkant van de EE-1 van Olympus. Bij de TTArtisan is dit een - iets kleiner -  open cirkeltje, dat ook in groen geprojecteerd kan worden.

Hoe gebruik je het op je camera

Een red dot finder zet je vast op de hotshoe van je camera (foto 2 en foto 3). Daartoe zit aan de onderkant van het apparaat een voorziening die je op de hotshoe schuift en met een wieltje vastzet. Er zijn mensen aan wie ik de werking van het apparaatje  in het veld uitleg, die denken dat je zo via elektronische weg met de red dot finder toch door de zoeker kijkt, maar dat is niet zo. De hotshoe is slechts een plek waarop het apparaatje wordt vastgezet, zonder elektronisch met de camera te zijn verbonden.

Na het op de camera plaatsen van het apparaatje lijn je het uit op je camera – op de kop van een paaltje of wat er ook in de buurt te vinden is -  zodanig dat, als je de rode punt ergens op richt, de camera daar ook op gericht is en het betreffende object dus in de zoeker te zien is. Dat kan vanaf statief maar ook zonder. Wel duurt het in het laatste geval iets langer en is de werkwijze wat anders. 

Voor dat uitlijnen zitten op de red dot finder twee draaiknopjes: een voor de links/rechts afstelling en een voor de op/neer afstelling. Op de goedkoopste apparaatjes zitten geen draaiknopjes maar moet je met een inbussleuteltje twee boutjes instellen, wat erg onhandig is. Dit type red dot finder is dan ook niet aan te raden. Is de uitlijning eenmaal geregeld, hoef je alleen maar te zorgen dat je de rode punt of welke vorm er dan ook op het raampje geprojecteerd wordt, op de vogel richt, waardoor die automatisch in je beeldveld staat. De vogel zoeken is niet nodig, het gaat eigenlijk altijd heel snel goed. Ook bij het scherpstellen en volgen van  de vogel hoef je niet door de zoeker te kijken, je houdt gewoon de rode stip op de vogel terwijl je de foto’s maakt. Je mag natuurlijk wel door de zoeker gaan kijken als je de stip op de vogel hebt, maar het risico bestaat dat je de vogel dan kwijtraakt en het kost ook weer tijd. 

Zie je een stil zittende vogel, kun je die uiteraard gewoon in je zoeker opzoeken, want de red dot finder zit daarvoor niet in de weg. En voor stilzittende vogels is die ook niet bedoeld, al kan het daarvoor wel een handig hulpmiddel zijn om een vogel snel te vinden alvorens door de zoeker te kijken en scherp te stellen.

Foto 2: Achteraanzicht van de gesloten EE-1

Foto 3: Achteraanzicht van de geopende Olympus EE-1

Moet je er precies ‘recht’ doorheen kijken?

Mensen denken soms dat, als je vanonder een bepaalde ‘foute’ hoek naar de red dot kijkt, die dan weliswaar op de vogel staat, maar dat de vogel dan toch niet altijd in je beeldveld staat.  Dat is niet zo. Zie je door het apparaatje de stip op de vogel dan staat de vogel altijd in je beeldveld. Omdat je met twee ogen kijkt en het overzicht over  gehele beeldveld van beide ogen behoudt, is het richten van de stip op de vogel geen enkel probleem. Na een paar keer oefenen lukt het eigenlijk altijd binnen een seconde.

Foto 4: Je houdt beide ogen open en houdt de camera een eindje van je gezicht verwijderd

Hoe zorg je voor een goede compositie?

Dat doe je niet, maar als je door je zoeker kijkt in plaats van door een red dot finder zijn de mogelijkheden bij vliegende vogels daartoe even beperkt. De vogel vliegt waar die vliegt en tijd om een bepaalde compositie te maken is er niet. Hoogstens kun je proberen de vogel iets achter in het beeldveld te plaatsen en in het midden, of juist iets naar boven, maar dat kan met de red dot finder ook. Omdat je vliegende vogels altijd in burst modus fotografeert, zoek je pas later, achter de computer,  de beste foto’s uit ook wat betreft compositie. Wat dat betreft maakt het geen verschil of de foto’s met of zonder zo’n apparaatje worden gemaakt.

Problemen met autofocus?

Je kijkt niet door de zoeker, dus je ziet niet of de vogel in focus is. Ik zet altijd het focusseergeluid aan, dus hoor in elk geval of de camera scherp heeft gesteld. Tegen de lucht gaat dit altijd goed en is op de vogel scherp gesteld, maar tegen een achtergrond met bijvoorbeeld bomen kan het weleens mis gaan omdat de camera op de bomen scherpstelt en niet op de vogel. Dat gebeurt echter zelden en ja, dan mis ik een vogel en heb een hele burst mislukte foto’s.  Maar scherp stellen op de achtergrond komt net zo goed voor als je door de zoeker kijkt en dan is er heel vaak te weinig tijd om het bij dezelfde vogel opnieuw te proberen. Alleen in dat geval weet je dat het niet gaat lukken en heb je niet voor niks afgedrukt.

Hoe groot is de vogel in beeld?

Dat weet je niet, want dat kun je niet zien. Op grond van ervaring leer je echter snel welke vogels te ver weg zijn en welke vogels te dichtbij zijn om te fotograferen. En als iets mislukt is gooi je het gewoon weg.

Welk type red dot finder heb je nodig?

In elk geval een met een voetje dat op de hotshoe past en met draaiknopjes voor het uitlijnen op de camera. Deze typen zijn speciaal gemaakt om op een camera te plaatsen. Koop je er een met een aansluiting voor op een astronomische telescoop of een geweer, dan zul je zelf iets moeten bedenken om hem op de camera te plaatsen. Ik gebruik de EE-1 dot sight van Olympus. Prijs rond de €120,- . Ik heb hier en daar gelezen dat die niet meer leverbaar is, maar ik vond toch zaken waar hij wel te koop is. Een goed alternatief is de TTArtisan dot sight, die ik voor de zekerheid onlangs ook heb aangeschaft. Ook die is gemakkelijk op de camera te bevestigen en heeft net als de EE-1 draaiknopjes om hem op de camera uit te lijnen. En de prijs is slechts  €69,-, hier en daar zelfs nog goedkoper.

Voor wie is de red dot finder een goede aanschaf?

Niet voor fotografen die geen enkele moeite hebben om een vliegende vogel snel (genoeg) in het beeldveld van de zoeker te vangen. En die zijn er heb ik gemerkt. Ik ben niet zo iemand en zelfs na een jaar oefenen miste ik nog veel vogels. Voor mij is dit apparaatje dan ook een uitkomst en heb ik zeker drie  keer zoveel geslaagde foto’s van vliegende vogels dan toen ik ze zonder de red dot finder probeerde vast te leggen, omdat ik ze toen gewoon niet of niet snel genoeg in beeld kreeg. Ik gebruik de red dot finder nu ruim twee jaar en sinds ik hem heb, heb ik nooit meer zonder dit apparaatje vliegende vogels gefotografeerd.

Krakeend - Jan van Gastel

T

Torenvalk - Jan van Gastel

Kuifeend - Jan van Gastel

Visdiefje - Jan van Gastel

Wilde eend - Jan van Gastel

Rode Wouw - Jan van Gastel

Wil jij ook  'Jouw natuur' met ons delen?  

Klik dan even door naar deze introductie van "Deel jouw Natuur" voor meer informatie, je bijdrage is welkom!

Neem ook eens een kijkje bij de eerdere bijdragen aan deze rubriek, heel inspirerend!

Rubrieken/Deel jouw Natuur