Dichterbij

Extra belicht - Dichterbij

De LAOWA 25 mm F/2,8 Ultra macro 2,5 – 5x: voor de moedige macrofotograaf

door Elbert Jan Achterberg

Kaken van een Klein vliegend hert (Dorcus parallelipipedus). Stack van 120 opnames van 3s ISO64, Nikon Z7II

Fotografen die zich met macro bezighouden zullen het gevoel wel kennen; ‘ik wou dat ik nog wat dichterbij kon’. De 25mm F/2,8 ultra macro van Laowa maakt dat mogelijk. De lens kan gebruikt worden om foto’s te maken met een afbeeldingsmaatstaf van 2,5 tot 5x ware grootte. Dat opent natuurlijk mogelijkheden om allerlei details te fotografen die met het blote oog al niet meer te zien zijn.

Brandharen van Grote brandnetel (Urtica Dioica). Stack van 79 opnames van 1/6s ISO 64, Nikon D850

Inmiddels werk ik zo’n twee jaar met de lens en heb er aardig wat foto’s mee gemaakt. Een leuk moment dus om er iets over te schrijven.

Detail vleugel Dagpauwoog (Aglais io). Stack van 140 opnames van 1/8s ISO 64 Nikon Z7II

Wat is het?

Een 25 mm lens met een maximaal diafragma van F/2,8 die alleen gebruikt kan worden om foto’s te maken met een afbeeldingsmaatstaf van 2,5x tot 5x ware grootte (met andere woorden; 1 mm in de echte wereld wordt 2,5 tot 5 mm op de sensor van de camera). Het is een klein lensje met een handmatig diafragma. Er is geen koppeling met de camera, er wordt geen informatie uitgewisseld en het diafragma wordt meteen ingesteld, niet zoals bij de meeste lenzen pas bij het maken van de foto, het beeld wordt dus donkerder bij diafragmeren. Als je met een spiegelloze camera of in live view werkt merk je daar niet zo veel van.

Met de ring op de lens stel je niet scherp, je stelt de afbeeldingsmaatstaf in en bij iedere afbeeldingsmaatstaf hoort een vaste scherpstelafstand. De scherpstelafstand vanaf de voorkant van de lens veranderd maar weinig. Bij 2,5x is het ongeveer 4,5 cm van de lens en bij 5x ongeveer 4 cm. Niet veel dus maar meestal net genoeg om er voor te zorgen dat de lens geen schaduw op je onderwerp maakt. Omdat de lens ruim 5 cm langer wordt door het draaien van de instelring moet je de camera bij een grotere afbeeldingsmaatstaf zelfs naar achteren bewegen.

De lens is klein en voelt heel degelijk aan. De instelring loopt wel wat stroef en de diafragmaring eigenlijk niet stroef genoeg. Geen groot probleem maar wel iets om op te letten.

De Laowa 25mm Ultra macro op een Nikon Z7II die weer op een NISI macrorail staat, de lens op 2,5x vergroting ingesteld

De Laowa 25mm Ultra macro op een Nikon Z7II die weer op een NISI macrorail staat, de lens op 5x vergroting ingesteld

Is het wat?

De beeldkwaliteit is prima. Ik heb geen beeldfouten kunnen ontdekken, contrast is goed en scherpte zo goed als mogelijk (daarover zo nog meer). Ik was bang dat de lens heel lastig in gebruik zou zijn. Dat valt eigenlijk wel mee. Soms is het wat zoeken naar je onderwerp. Daarbij is een macrorail en een geared head handig. Een macrorail heb je eigenlijk sowieso nodig. De werkafstand is klein en met al het gepriegel om de uitsnede te bepalen en het juiste deel scherp te krijgen is snel werken er ook niet bij. Beelden van levende dieren maken is dus heel moeilijk. Niet onmogelijk maar wees voorbereid op veel beelden voor de prullenbak. Onderwerpen vinden om te fotograferen is een kwestie van nieuwsgierigheid en uitproberen. Voor de hand liggende onderwerpen zijn natuurlijk insecten en dan vooral de kop en vleugels maar ook veren van vogels, details van bloemen en kristallen zijn dankbare onderwerpen. 

De Laowa 25mm Ultra macro op een Nikon Z7II op een Wemacro macrorail (niet op de foto: de batterijvoeding en kastje met sturing). De statiefkop is een ‘geared head’; de verstelling gaat heel precies met tandheugels

Roze amethist (geen opnamegegevens)

De vijand: Diffractie

Bij scherpte schreef ik ‘zo goed als mogelijk’. Dat heeft een reden en die heet diffractie. Licht dat door de lens komt zal bij de randen van het diafragma worden afgebogen. er ontstaat interferentie tussen de lichtgolven met verschillende richtingen waardoor de scherpte minder wordt. Door diffractie wordt het licht dat door de lens komt op de sensor bij een klein diafragma over een groter gebied uitgespreid dan bij een groot diafragma, het beeld wordt minder scherp. Bij moderne camera’s met veel megapixels en dus kleine pixels begint dit effect al bij f/5,6 zichtbaar te worden.

Bij een macrolens moet je met nog een effect rekening houden: Het effectieve diafragma is veel kleiner dan het getal dat op de lens staat. Als je op scherpstelafstand oneindig fotografeert is het diafragmagetal simpelweg de brandpuntsafstand gedeeld door de diameter van de lens: F/D. Wanneer je dichterbij scherpstelt gaat de afbeeldingsmaatstaf een rol spelen; het diafragmagetal wordt dan ongeveer F/D x (1+M) waarbij M de vergrotingsmaatstaf is. Bij een vergroting van 2,5x en 5,6 op de lens is het effectieve diafragmagetal ongeveer 20 en bij 5x is het 34. Dan wordt niet alleen het beeld donker maar de effecten van diffractie worden flink zichtbaar.

Om meer scherptediepte te bereiken helpt diafragmeren trouwens nauwelijks. De maximaal bereikbare afstand tussen het dichtstbijzijnde en verste punt dat scherp  is ongeveer 0,2mm.

Is het dan allemaal hopeloos? Nee natuurlijk niet, gewoon accepteren dat het wat meer moeite kost om het gedachte beeld te maken en dat er nu eenmaal beperkingen zijn aan wat mogelijk is.

Diffractie: Bij de grote opening worden de golven minder afgebogen dan bij de kleine opening waardoor het beeld bij de grote opening scherper blijft.

                                              Kop van Hoornaar (Vespa Crabro). Stack van 240 opnames van 1/20s ISO 64, Nikon D850

Stacken 

De beperkte scherptediepte geeft mogelijkheden voor creatieve beelden, maar vaak wil je toch wat meer of zelfs het hele onderwerp scherp. De oplossing is dan natuurlijk focus-stacken. Meerdere foto’s maken en de camera bij iedere foto een heel klein stukje verplaatsen. Ook hiervoor is een macrorail natuurlijk essentieel. In het veld gebruik ik vaak een macrorail van Nisi maar voor luie mensen zoals ik is werken met een macrorail met stappenmotor veel fijner. Ik gebruik een macrorail van Wemacro die met een eenvoudige app vanaf de telefoon te besturen is. Met een batterij is deze ook in het veld te gebruiken, maar dat is dan wel weer een heel gesleep. Omdat de stapjes tussen de foto’s heel klein zijn (denk aan 0,05 tot 0,02 mm per stap) zijn heel veel foto’s nodig, soms meer dan 400 voor één beeld. Om deze beelden te stacken is weer speciale software nodig en een computer die van wanten weet. Ik gebruik voor het stacken Heliconfocus. Een ander bekend pakket is Zerene stacker. Dat stacken is een verhaal op zich en het lukt niet altijd, soms denk je een prachtige plaat gemaakt te hebben maar lukt het niet om er een mooie stack van te maken.

Het hart van een Scherpe Boterbloem (Ranunculus acris). Stack van 120 opnames van 0,8s ISO 64, Nikon D850

Individuele opname die in de bovenstaande stack is gebruikt

Andere mogelijkheden

De Laowa 25mm is zeker niet de enige mogelijkheid om zo dichtbij te komen het is wel een van de meest betaalbare en compacte die op dit moment verkrijgbaar zijn. Canon heeft een 65mm objectief dat 1-5x kan vergroten maar dat is twee keer zo duur. Andere mogelijkheden zijn een macrobalg, (veel) tussenringen, lenzen stapelen of microscoopobjectieven gebruiken. Allemaal mogelijkheden met hun eigen voor- en nadelen op het gebied van beeldkwaliteit en bruikbaarheid.

Rijp op doorns van zaaddoos Kaardebol (Geen opnamegevens bekend)

Conclusie

De kwaliteit van de lens, zowel mechanisch als optisch is prima. Werken met de lens vergt geduld en kan soms een beetje frustrerend zijn. Als je de foto’s hebt gemaakt is het vaak nog veel werk om ze te stacken en te bewerken. Het is echt geen lens voor een kiekje tussendoor maar als je er eenmaal mee aan de gang bent opent zich een bijzondere wereld met steeds weer leuke nieuwe mogelijkheden.

Detail Pauwenveer

                     "Making of" van de pauwenveer foto

Detail veer grote bonte specht, naar zwart wit omgezet

Hart van Dagkoekoeksbloem

Rijp en bevroren dauwdruppel op grasspriet. Stack van 19 opnames van 0,6s ISO 64, Nikon D850