Creatieve Fotografie (4) Licht en Bokeh
door Brigitte van Krimpen
In dit 4e artikel van de serie Creatieve fotografie gaan we het hebben over de invloed van licht op een foto. Eigenlijk draait alles om licht in de fotografie. Compositie, perspectief, onderwerp en kadering zijn allemaal van belang om een foto te maken. Maar zonder licht zouden we nog steeds nergens zijn. Zodra we ons als fotograaf bewust zijn van de kwaliteit en het gedrag van het licht kunnen we daar in grote mate de sfeer van een foto mee bepalen. Er zijn meerdere eigenschappen van licht waarmee je een bepaald effect kunt bereiken:
- Sterk of zwak
- Belichting van het onderwerp van voren, van achteren (tegenlicht) of van opzij
- Hoge of lage hoek van inval
- Kleuren temperatuur (tijdstip van de dag)
- Hard met sterke schaduwen zoals met zon of zacht en schaduwloos op een bewolkte dag
Door bewust te kiezen en gebruik te maken van het aanwezige licht kan je als fotograaf in grote mate de sfeer bepalen van je opname en er een eigen stempel op drukken. Het leren omgaan met licht is dus best wel een krachtig artistiek middel al zou je dat in eerste instantie niet verwachten. Zo zullen opnames met strak zonlicht vaak harde schaduwen vertonen en niet echt sfeervol zijn. Als zo’n onderwerp echter in de schaduw gezet wordt (met bijvoorbeeld een paraplu) en de achtergrond is nog steeds door de volle zon verlicht dan kunnen er heel creatieve beelden ontstaan. Denk bijvoorbeeld aan High Key opnames of fraaie pastel kleurige achtergronden met een mooi doortekend hoofd onderwerp. Daarnaast kunnen tegenlicht opnames ook vaak een veel interessanter beeld opleveren. (Let hierbij op de correctie van je automatische belichting daar de belichtingsmeter van de camera hier een onderbelicht beeld zal opleveren). Onderstaande foto’s zijn hier een voorbeeld van. De opname met tegenlicht levert hier een veel spannender beeld op.
Daarnaast is ook de keuze van je objectief een belangrijke factor voor het bepalen van de uiteindelijke sfeer in je foto. En daarbij kom ik meteen op de term “Bokeh”. Het woord is van oorsprong Japans en hiermee wordt de kwaliteit van “onscherpte” in het objectief bedoeld. Hierbij speelt de vorm en grootte van het diafragma een rol (hoeveelheid lamellen), maar ook de plaats in het objectief en de manier waarop een objectief is gecorrigeerd voor sferische aberratie. Niet elke fabrikant van objectieven besteedt evenveel aandacht aan bokeh. Vaak is er sprake van een afweging tussen enerzijds maximale scherpte in het scherptevlak en anderzijds een langzaam afnemende onscherpte.
De meest bekende vorm van bokeh is het geheel van kleurige cirkels in de achtergrond. Dit kan vaak een mooi sprookjesachtig effect aan je opname geven, maar om dit te kunnen bereiken moet je rekening houden met een aantal zaken. De vorm en de grootte van je bokeh cirkels is namelijk afhankelijk van de bouw van je objectief. Elke lichtbron buiten het scherpstelgebied (bijvoorbeeld de lichtvlekken tussen de bomen op de achtergrond van je onderwerp) neemt de vorm aan van je diafragma opening. Hoe ronder de lamellen hoe ronder de vormen.
Dat betekent dus vaak ook in de praktijk dat je de mooiste beperkte scherpte in combinatie met fraaie bokeh cirkels zal krijgen bij het gebruik van een grote diafragma opening (klein F getal) Een lichtsterke lens met een grote opening met een hoger aantal diafragma lamellen zal dus een fraai zacht bokeh geven. Daarnaast geldt: Hoe langer de brandpuntsafstand van het objectief, hoe zachter het bokeh.
Voor mooie bokeh cirkels kunnen allerlei lichtbronnen geschikt zijn. Denk aan de lichtvlekken door de bomen, reflecties op het water of dauwdruppels met tegenlicht. Maar ook niet natuurlijke lichtbronnen zoals lampjes, straatlantaarns of koplampen van een auto kunnen fraaie bokeh cirkels geven. Eigenlijk zijn het lichtcirkels die ontstaan zijn doordat een lichtpunt buiten het scherptevlak ligt en daardoor verstrooid wordt weergegeven.
Om goede grip te hebben op het diafragma is het daarom handig om de camera in te stellen op de A stand (diafragma voorkeuze) of M (manuele stand). Houd er wel rekening mee dat de afstand tot je onderwerp en die van de achtergrond een grote rol speelt in je uiteindelijke bokeh. Vooral bij macro opnames kan elke centimeter die je verschuift een totaal ander beeld opleveren. Zeker als je werkt met kleine onderwerpen zoals in het geval van de te bespreken foto is de stand van het licht van groot belang voor je uiteindelijke beeld. Je zal uiteindelijk zien dat de achtergrond in je foto misschien nog wel meer sfeerbepalend is voor je opname dan het onderwerp zelf.
Onderstaande foto is een opname met een macro objectief van 100 mm van de sporenkapsels van ruig haarmos en is gemaakt op het stuifzand gebied van de Loonse en Drunense duinen. Belichtingstijd van 1/250 sec. ( + 0,3 stops) met diafragma F 3.2 en ISO 100.
Het mos is te vinden als grote vlakke plakkaten en de sporenkapsels zitten op dunne stengeltjes van ongeveer een cm grootte dus is de opname vanaf de grond gemaakt. Het mos geeft in het voorjaar een prachtige rode gloed af. Door vroeg in de ochtend (net na zonsopkomst) te fotograferen kan je een fraai bokeh krijgen doordat de zon op dat moment nog vrij laag staat. In dit geval was het mos bedekt met dauw en door de breking van het licht in de waterdruppels zie je allerlei regenboog kleuren.
Ik raad wel aan om hier met een groot diafragma opening (klein F getal) te werken daar het beeld anders heel druk wordt met al die stengeltjes van het mos. Daarnaast is het bokeh ook veel fraaier bij een grote opening. Het spreekt voor zich dat bij het fotograferen van zo dichtbij van een onderwerp voorzichtigheid geboden is om het andere mos niet te beschadigen.
Ruig haarmos
Ik daag jullie uit om veel te experimenteren de komende tijd en ben benieuwd naar al die mooie foto’s in de categorie creatieve & experimentele Fotografie van Deel de Natuur!
Lees ook :
Creatieve fotografie 1 Creatieve fotografie
Creatieve fotografie 2 Teleobjectief
Creatieve fotografie 3 ICM
Reacties